AP, Türkiye raporunu görüştü: ‘Stratejik ortaklık’ daveti

Avrupa Parlamentosu (AP) Daimi Türkiye Raportörü Nacho Sánchez Amor’un hazırladığı ve 18 Temmuz’da AP Dışişleri Komitesi tarafından kabul edilen Türkiye raporu, 12 Eylül Salı günü düzenlenen AP oturumunda ele alındı. Raporda, Ukrayna savaşı bağlamında Türkiye-Rusya ilgileri, İsveç’in NATO üyelik müracaat süreci, Türkiye’deki hak ve özgürlüklerin durumu, Ermenistan ve Yunanistan ile alakalar ve Kıbrıs sorunu üzere bir dizi bahis ve gelişme hakkında değerlendirmelere yer verildi.

Bugün AP Genel Heyet oturumunda oylamaya sunulması beklenen raporda, mayıstaki seçimlere ait yapılan değerlendirmede, ‘öncelikle muhalefet destekçilerine yönelik münferit şiddet olaylarına karşın seçime yüksek iştirak oranının memnuniyetle karşılandığı ve seçimlerin büyük oranda barışçıl’ bir ortamda geçtiği not edildi. Raporda, OSCE/ODIHR seçim müşahede misyonunun müşahedelerine atıfla ‘görevde olan adaya yasal olmayan bir biçimde avantaj’ sağlandığı tabir edilerek ‘fazlasıyla taraflı ve eşit olmayan’ haberlere ve ‘azınlıklar yönelik de olmak üzere ayrımcı dil’ kullanımına işaret edildi.

‘SAVAŞIN BAŞINDAN BU YANA RUSYA İLE TİCARET 2 KATINA ÇIKTI,

24 Şubat 2022 tarihinde başlayan Rusya-Ukrayna savaşı bağlamında Türkiye-Rusya alakalarına de yer verilen raporda, savaşın ‘AB-Türkiye alakalarına yeni bir boyut daha eklediği zira Türkiye’nin tıpkı anda hem Batı hem Rusya ile alakalarını sürdürmeye çalıştığı’ tabir edildi. Türkiye’nin Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu’nda savaşı kınamasının memnuniyetle karşılandığı kaydedilen raporda, Türkiye’nin Rusya’ya yönelik BM çerçevesi dışındaki yaptırımları desteklememesi eleştirildi. Bu bağlamda Türkiye’nin AB’nin Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası’na (CFSP) bağlılığının 2021 yılındaki yüzde 11 oranından ‘tüm vakitlerin en düşüğü’ olan yüzde 7’ye düştüğüne dikkat çekilen raporda, Türkiye’ye yaptırımlar ve yaptırımların delinmesine karşı alınan tedbirler de dahil CFSP’ye uymak için değerli adımlar atma daveti yapıldı.

Türkiye’nin Ukrayna ve Rusya ortasında görüşme sağlama uğraşları ve Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması’nın imzalanmasındaki rolünün memnuniyetle karşılandığı raporda, savaş bağlamında Rus medya organlarının operasyonlarının kısıtlanmaması kınandı. Savaşın başından bu yana Türkiye ve Rusya ortasındaki ticaretin neredeyse iki katına çıktığının ve yaptırım uygulanan mal ve teknolojilerin Türkiye topraklarından geçme riskinin not edildiği raporda, Türkiye’nin son periyotta aldığı, kelam konusu eserlerin Rusya’ya yine ihracatı ya da geçişini önlemeye yönelik kısmi tedbirlere işaret edildi. Raporda, Türkiye’ye davet yapılarak ‘yaptırımların etrafından dolanmak isteyen kişi ve kuruluşlar için bir merkez olmayı durdurması ve kendi topraklarında yaptırımların etrafından dolanılmadığından emin olması’ istendi. Raporda ayrıyeten oligarklar dahil Rusya vatandaşlarının Türkiye’deki büyük kentlerde ikamet etmesi ve Rusya ile nükleer güç alanında devam eden işbirliği konusunda tasalar lisana getirildi.

‘DEMOKRASİDEKİ BERBATA GİDİŞ DEVAM EDİYOR’

İsveç’in NATO üyeliğinin onaylanmasının geciktirilmesini de eleştiren rapor, bu durumun yalnızca Rusya’ya yaradığını ve Türkiye ile NATO müttefikleri ortasındaki ilgilerin altını oyduğunu kaydetti. Raporda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın İsveç’in NATO üyelik müracaatının TBMM’de görüşüleceğine yönelik açıklaması da hatırlatıldı.

Türkiye’deki hak ve özgürlüklerin durumuna da yer verilen raporda, bu açıdan devam eden olumsuz gidişatın durmadığı ya da değişmediği, ülkedeki demokratik gerilemenin son bir yıl içinde de sürdüğü tabir edildi. Rapor, bu bağlamda, çevrimiçi sansür, eleştirel seslere baskı ve Dezenformasyon Yasası üzere bir dizi uygulama ve düzenlemeye dikkat çekti. Raporda, yargı bağımsızlığının eksikliği ve yargı sisteminin siyasi olarak araçsallaştırılması kınandı. Türkiye’ye Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 46’ncı hususu uyarınca tüm Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarını külliyen uygulama daveti da yapıldı.

‘KADIN HAKLARI BERBATA GİDİYOR, LGBTİ+LAR GAYE ALINIYOR’

Gazetecilerin ve gazeteciliğin durumunun da ele alındığı rapor, Türkiye’de gazeteci ve bağımsız medyaya yönelik devam eden yargılama ve tacizleri kınadı ve AB topraklarındaki Türkiyeli gazetecilerin ve muhaliflerin gaye alınmasına ait kaygıları lisana getirdi. Son seçimlerden sonra berbatlaşan ekonomik durum sebebiyle siyasi muhalefete yönelik baskı ve yargılamaların şiddetleneceğinden telaş duyulduğu kaydedilen raporda, bilhassa Kürt siyasetçiler, gazeteciler, avukatlar ve sanatkarlara yönelik devam eden baskıdan telaş duyulduğu tabir edildi. Bu bağlamda HDP’ye açılan kapatma davası ve İBB Lideri Ekrem İmamoğlu’na açılan dava hatırlatıldı.

Kadın ve LGBTİ+ haklarına iki başka kısım ayrılan raporda, bayan haklarındaki berbata gidiş, toplumsal cinsiyet temelli şiddet ve bayan cinayetlerindeki artışa ve bayan cinayetleri konusunda resmi data eksikliğine dikkat çekildi. LGBTİ+ toplumuna yönelik yaygın nefret söylemi ve ayrımcılık konusunda telaşların lisana getirildiği rapor, LGBTİ+ların daima gaye alınmasını ve taciz edilmesini ve bilhassa siyasetçiler ve üst seviye devlet vazifelileri tarafından kullanılan LGBTİ+ aykırısı telaffuzlar kınandı.

‘ÜYELİK SÜRECİ MEVCUT ŞARTLARDA DEVAM EDEMEZ’

Yetkilerin cumhurbaşkanlığında toplanması konusunda güçlü kaygıların söz edildiği raporda, ‘Türk hükümetinin Türkiye ile AB pahaları ve standartları ortasında devam eden ve büyüyen boşluğu kapatmaya ilgisi olmadığı’ sonucuna varıldı. Son periyotta Ermenistan, Mısır, İsrail ve Körfez ülkeleriyle atılan olağanlaşma adımlarının memnuniyetle karşılandığı rapor, ‘Suriye’ye yönelik askeri müdahaleleri ve kuzey Suriye’deki toprakların yasadışı işgalini’ kınadı. Türkiye’nin yaklaşık 4 milyon mülteciye mesken sahipliği yapması ve Doğu Akdeniz’de düşen tansiyonun memnuniyetle karşılandığı raporda, Kıbrıs meselesinin devam etmesinde duyulan ıstırap de lisana getirildi.

Raporun son kısmında ise bundan sonraki periyotta AB-Türkiye münasebetlerinin gidişatı ele alındı. Türkiye’nin siyaset, iktisat, güç ve dış siyaset alanında stratejik ehemmiyete sahip bir ülke ve bölge istikrarı açısından kilit kıymete sahip bir ortak olduğu kaydedilen raporda, tüm bahsedilen noktalar ve Türk hükümetinin izlediği yolda esaslı değişiklikler yapmaması sonucunda, Türkiye’nin AB üyelik sürecinin mevcut şartlarda devam edemeyeceği bildirildi. Rapor, hükümete, AB kurumlarına ve üye ülkelere davet yaparak, mevcut çıkmazdan çıkılmasını ve daha yakın, dinamik ve stratejik iştirake hakikat ilerlenmesini istedi. Güncellenmiş bir gümrük birliğine takviyenin teyit edildiği raporda, demokrasi, hukukun üstünlüğü ve temel haklar ile egemenlik ve toprak bütünlüğüne karşılıklı hürmet ile azınlık haklarına hürmetin AB-Türkiye bağlantılarının merkezinde kalması gerektiğinin altı çizildi.

VARHELYİ: AB KOMİTESİ TELAŞLARINI LİSANA GETİRMEYE DEVAM EDECEK

Öte yandan, 12 Eylül Salı günü düzenlenen Avrupa Parlamentosu oturumunda bir konuşma yapan Avrupa Birliği (AB) Komisyonu’nun Komşuluk ve Genişlemeden Sorumlu Üyesi Oliver Varhelyi, AB’nin Türkiye ile alakalara büyük değer atfettiğini vurgulayarak, Gümrük Birliği, vize kolaylığı, güç ve teknoloji, yatırımlar, besin güvenliği üzere mevzularda tarafların karşılıklı uğraşıyla süratle ilerleme kaydedilebileceğini tabir etti.

AA’nın aktardığına nazaran, Varhelyi, “Türkiye ile bağlantılarımız bizim için çok değerli. Türkiye, aday ülke olmaya, NATO müttefiki, yakın komşu ve Orta Doğu, Güney Kafkasya ve Karadeniz bölgelerinin istikrar ve güvenliği açısından kilit ortak olmaya devam ediyor” dedi.

Varhelyi, kelamlarını şöyle sürdürdü: “İlişkilerin geleceği konusunda ortak bir anlayışa muhtaçlığımız var. Başarılı olmak için her iki tarafın da gayret göstermesi gerekiyor. Gümrük Birliği, vize kolaylığı, güç ve teknoloji, yatırımlar, besin güvenliği süratle ilerleyebileceğimiz alanlardan kimileri. Lakin bağların gelişebilmesi için Türkiye’de iç ıslahatlara ve ikili münasebetlerimizde elverişli siyasi ortama gereksinim var. AB Komitesi korkularını lisana getirmeye ve siyasi farklılıkları ele almaya devam edecek.” (DIŞ HABERLER)