Cumhuriyet’in harcında 12 öncü bayan
Bilim Akademisi, doğum yılları 1902 ile 1923 ortasında değişen 12 bilim beşerinin öyküsünün ve alanlarına yaptıkları katkıların yer aldığı ‘Sahada: Cumhuriyetin Harcında Bilim ve Kadınlar’ isimli bir seçki hazırladı.
Cumhuriyet’in kuruluşunun 100. yılında Ekol Vakfı’nın takviyesi ile hayata geçirilen kitapta; zoolojiden botaniğe, mimarlıktan sosyolojiye farklı alanlarda çalışan Mübeccel Kıray, Halet Çambel, Behice Boran ve Jale İnan üzere isimler yer alıyor.
Kitabı yayına hazırlayan tarihçi Müsemma Sabancıoğlu, proje kapsamında farklı disiplinlerde çalışan ve çok sayıda öncü bilim bayanı ortasından Anadolu’da, Trakya’da saha araştırması yapanlara ağırlaştıklarını tabir ederek, “Bu kararda tesirli olan ise, Cumhuriyet tarihine bu ışık altında bakmanın sağlayabileceği imkanlara dair sorular oldu. Kaynakları çok hudutlu bir ülkede 1930’larda, 1940’larda bir bayanın, mesela Anadolu’nun bir yerine gidebilmiş olması nasıl mümkün olmuştu? Bu bayanlar hangi yollardan geçmişler, hangi manileri aşmışlardı? Gidecekleri yerlere nasıl vardıkları bir soruydu, nerede kaldıkları bir öbür soru. Yaptıkları çalışmalarda peşinde koştukları sorular Türkiye ile ilgili neyi gösteriyordu, daha büyük çerçevede bilim dünyasında nereye, neye karşılık geliyordu bu çalışmalar? Bu bayanların yaptıkları işlerde Cumhuriyet tarihinin kuruluş yıllarına dair nasıl izler bulunabilirdi? En kolay haliyle, bir bayanı konutundan çıkarıp hiç bilmediği yerlere götüren merakın, sabrın, uğraşın ve yüreğin ardında ne vardı?” sorularına yanıtlar arandığını söz etti.
Kitapta aile üyeleri, öğrencileri, meslektaşlarıyla ve alanların uzmanlarıyla bir dizi görüşme gerçekleştirildi. Kitapta daha evvel yayımlanmamış fotoğraflar, evraklar, kayda geçmemiş, anlatılmamış detaylar da yer alıyor.
Seçkide yer alan isimler ve alanları şöyle:
Fahire Battalgazi, 1902-1948, Zooloji; Leman Cevat Tomsu, 1913-1988, Mimarlık; Atıfe (Dacı) Dizer, 1916-2003, Paleontoloji; Halet Çambel, 1916-2014, Arkeoloji; Asuman (Berk) Baytop, 1920-2015, Botanik; Saadet Ergene Bayramoğlu, 1915-1997, Zooloji; Mübeccel (Belik) Kıray, 1923-2007, Sosyoloji; Cazibe (Arıç) Sayar, 1926-2021, Jeoloji, Paleontoloji; Behice Boran, 1910-1987, Sosyoloji; Fatma (Taşkıngöl) Başaran, 1921- 2008, Toplumsal Psikoloji; Jale (Ogan) İnan, 1914-2001, Arkeoloji; Nuriye Pınar Fazilet, 1914-2006, Jeoloji. (KÜLTÜR SANAT SERVİSİ)