Dünya Göçmen Kuşlar Günü kutlu olsun mu?
Duygu Kıt
DERSİM – Sayısız kuşun göç için yılda iki sefer kullandığı Türkiye hem Avrupa’da hem de Rusya ve etrafında yaşayan kuşlar için değerli bir göç güzergahında yer alıyor. Türkiye birebir vakitte birçok kuş popülasyonuna ve üreme alanına mesken sahipliği yapıyor. Kuşların varlığının hayat alanlarının korunmasından geçtiğini belirten uzmanlar, kuşların nerede, ne vakit bulundukları üzere kıymetli bilgilerin toplanmasında uzmanlar dışındaki insanların rolüne dikkat çekiyor. Kuşların kayıtlarını, tarih, fotoğraf, tıp ismi, pozisyon üzere bilgileri de vererek çeşitli platformlarda paylaşılmasını ve korunmasını ‘Vatandaş Bilimi’ formunda isimlendiren uzmanlar bu sayede araştırmacıların yetemeyeceği durumlarda bilimsel çalışmalara bilgi akışı sağlanmış olacağını belirtiyor. Birleşmiş Milletler (BM) Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından 14 Ekim Dünya Göçmen Kuşlar Günü olarak belirlenirken bu kapsamda vatandaş biliminin ehemmiyetini, kuşların nasıl korunması gerektiğini ve alınması gereken önlemleri uzmanlarla konuştuk.
İNSANLAR KENDİLERİ İÇİN İSTEDİKLERİNİ TÜM CANLILAR İÇİN TALEP ETMELİ: Kuşların varlığını ve çeşitliliğini bilmenin ekosistem hizmetlerini takip etmek için kıymetli olduğunu belirten uzman biyolog Başkan İmtihan, “Kuşlar ya da kelebekler fark etmeksizin izlediğimiz canlı kümesi öncelikle ömrün durumu hakkında bize bilgi vermektedir. Kuşlar ya da öteki canlılar ortamdan kaybolmuşlarsa ortam sıhhati hakkında zıt giden bir durum olabilir. Bu tip değişimler ekosistemdeki daha büyük değişimlerin habercisi olabilir.” diyerek kuş varlığının ehemmiyetine dikkat çekiyor.
Bu nedenle kuşları korumak için hayat alanlarını korumak gerektiğini belirten İmtihan, kuşların korunması için şunlara dikkat çekiyor: “Göç seyahati çok sayıda risk taşır. Seyahat sırasında avcılar, berbat hava şartları, kritik değerdeki habitatlarda görülen kayıplar nedeniyle kuvvetli bir hayat çabası verir kuşlar. Bunlardan birinci sıradaki besin ve pak sudur ki kuşların kaybolan ya da kirlenen hayat alanları nedeniyle tıpkı vakitte üreme ve konaklama alanları da azalmaktadır. Cam yüzeyler, elektrik iletim çizgileri, rüzgar türbinleri üzere insan yapılarıyla çarpışma ve elektrik akımına kapılma da kıymetli tehditlerdir. Artan insan nüfusu kuşlar üzerinde rahatsızlık tesirine neden olmaktadır. Bunun yanı sıra artan kedi nüfusu da çok sayıda kuşun vefat nedenidir. Işık kirliliği, avcılık, doğal kaynak kullanımı üzere birçok farklı etkenle bu liste uzatılabilir.”
“Halk talep ederse yöneticiler bu talepler karşısında gerekeni yapmaktan sorumlu olacaklardır” diyen İmtihan, “Kendimiz nasıl ki trafik kazalarından muhafazaya çalışıyorsak, açlıktan korunmaya ve evsiz kalmamaya çalışıyorsak, benzerini kuşlar için de yapabiliriz. Konutlarımızda huzurla yaşamak isterken bunu kuşlar ve öteki canlılar için de talep ederek gereken dönüşümü başlatabiliriz.”
DİJİTAL PLATFORMLAR ÇOK DEĞERLİ: ornito.org kurucusu Alihan Vergiliel dijital platformların gözlemcilerden gelen kayıtları topladığını ve kuş müdafaa çalışmaları için değerli bir data kaynağı olduğunu belirtiyor. Vergiliel, “Her vakit doğal ortamlarda bulunamıyoruz. İnsanların kuşlara olan ilgisini canlı tutmak kıymetlidir. Vatandaş bilimi sayesinde kuş gözlemcileri, kuşların nerede ve ne vakit bulundukları, sayıları üzere farklı mevzularda değerli bilgileri sağlarken tıpkı vakitte bilimsel çalışmalara bilgi akışı sağlamış oluyorlar. Biz site üyelerinin ilgisini canlı tutmak hedefiyle Ornito Quiz uygulamasıyla kullanıcılarının hem kuşları öğrenmesine hem de keyifli vakit geçirmesine imkan sağlıyoruz. Ayrıyeten site vatandaş bilimi olarak topladığı tüm bilgileri otomatik olarak canlı Ornito Atlas bilgilerine çevirip üyeleri ile anlık olarak paylaşmaktadır. Bu, muhakkak bir bölge için şimdiki çeşit listesini görmek ve oradaki kuş çeşitleri hakkında fikir edinmek için süratli sonuç veren bir araçtır.” diyerek dijital platformların kıymetini vurguluyor.
KUŞLAR TOPLUMSAL KÜLTÜRÜMÜZÜN KIYMETLİ MODÜLÜ: Kuşlar ve yaşadıkları alanların korunması konusunda daha şuurlu olunması gerektiğine değinen kuş gözlemcisi Nermin Aydın, “Türkiye dünyadaki sayılı ana kuş göç ortalarından ikisine konut sahipliği yapmaktadır. Leylekler, kartallar, şahinler üzere süzülerek göç eden göçmen kuşlar Türkiye’deki göç rotalarını kullanırken, ötücü kuşlar, sukuşları ve öteki kümeler için de Türkiye kıymetli bir göç rotası üzerinde bulunmaktadır.” diyor. Türkiye’deki değerli sulak alanların birçok su kuşunun göçleri sırasında beslenmelerine ve dinlenmelerine imkan tanıdığını belirten Aydın, yaklaşan kış için şu teklifleri paylaşıyor: “Kışın soğuklarda kuşları yemle besleyebiliriz. Arazi müşahedeleri sırasında gözümüze çarpan yasa dışı olayları ilgili kamu kurumlarına bildirebiliriz. Yaralı gördüğümüz bulduğumuz ya da yavru durumundaki hayvanları yuvasına koyabilir ya da gerçek tedavi alabilecekleri yerlere ulaştırabiliriz. Çektiğimiz görüntü ve fotoğrafları toplumsal medya hesaplarımızdan paylaşarak toplumda farkındalık oluşmasını ve bilginin paylaşılmasını sağlayabiliriz. Bu sayede tabiatın ve canlıların daha uygun tanınmasına katkı sağlayabilir ve korunması için kitle oluşumunu destekleyebiliriz.”