Güney Amerika’da 265 milyon yıllık yırtıcı fosili bulundu
Harvard Üniversitesi Organik ve Evrimsel Biyoloji Bölümü
Dinozorlar, ömür tarihinde en büyük ve yabanî yırtıcılar olarak nam salmıştır. Buna rağmen, dinozorların yeryüzünde hâkim olmasından 40 milyon yıl evvel, ‘Pampaphoneus biccai’, kendi devrinin en büyük ve kana susamış etçili olarak Güney Amerika’da karar sürdü.
Uluslararası bir araştırma takımı, Linnean Derneği Zooloji Dergisi’nde yayınlanan yeni bir makalede, Brezilya’nın güneyindeki São Gabriel kenti kırsalında bulunan 265 milyon yıllık, düzgün korunmuş Pampaphoneus biccai fosilinin şaşırtan keşfine dair detayları aktardı.
BÜTÜN HALDE BİR KAFATASI BULUNDU
Büyük bir ilgi uyandıran fosil, bütün haldeki bir kafatasıyla birlikte kaburga ve kol kemikleri üzere kimi iskelet modüllerini içeriyor. Dinosefalyen ismi verilen erken ‘therapsid’ sınıfına dahil olan Pampaphoneus, Dünya tarihindeki tüm hayvan çeşitlerinin yüzde 86’sını yok eden en büyük soy tükenişinden çabucak evvel yaşamıştı.
Soy tükenişinden evvel, Dinosefalyenler yeryüzünde gelişen büyük cüsseli kara hayvanları ortasında en geniş kümelerden birini teşkil ediyordu. Hem etçil hem otçulları barındıran orta ilâ büyük boyutlardaki canlılardı. Dinosefalyenler kalın baş kemiklerine sahipti; bu, kümenin Yunanca ‘korkunç kafa’ manasına gelen ismi almasına neden oldu. Güney Afrika ve Rusya’da uygun bilinmesine rağmen, bu hayvanlar dünyanın başka bölgelerinde nadiren bulunur. Pampaphoneus biccai, Brezilya’da bu kümeye ilişkin keşfedilen tek cins.
Pampa Federal Üniversitesi’ne (UNIPAMPA) bağlı Paleontoloji Laboratuvarı’nda yüksek lisans öğrencisi olan araştırma başyazarı Mateus A. Costa Santos, “Fosil, kemiklerin pek yaygın olmadığı lakin her seferinde güzel sürprizler sunan bir bölgede, orta Permiyen devrinden kalma kayalarda keşfedildi. Böylesine uzun bir vakit sonra yeni bir Pampaphoneus kafatası bulmak, daha evvel Rus akrabalarından ayırt edilmesi güç olan hayvana dair bilgilerimizi artırmak bağlamında büyük kıymet taşıyordu” açıklamasında bulundu.
KENDİ DEVRİNİN EN DEHŞET VERİCİ CANLISIYDI
UNIPAMPA ve Rio Grande do Sul Federal Üniversitesi’nden (UFRGS) paleontologlar fosili bir ay boyunca her gün süren güçlü bir saha çalışması sonucunda topladı. Covid-19 salgını sebebiyle fosilin temizlenmesi ve detaylı biçimde incelenmesi tam üç yıl sürdü.
Harvard Üniversitesi Organik ve Evrimsel Biyoloji Bölümü’nde misyonunu sürdüren ve Mukayeseli Zooloji Müzesi’ne bağlı Omurgalı Paleontolojisi ve Göğüslü Bilimi kısmında küratör olan araştırma ortak muharriri Profesör Stephanie E. Pierce, kıdemli müellif ve UNIPAMPA’da laboratuvar yöneticisi olan Profesör Felipe Pinheiro ile birlikte Brezilya’nın Permo-Triyas fosil kayıtları hakkında yürüttükleri araştırmanın bir kesimi olarak bu hayvan üzerinde gerçekleştirilen incelemelere katıldı.
Pierce, “Bu hayvan sivri çıkıntılara sahip bir canavardı ve yoluna çıkan her canlıya gerçek bir dehşet duygusu yaşatmış olmalı. Bu keşif, tarih boyunca yaşanan en büyük kitlesel yok oluştan çabucak evvel karasal ekosistemlerin nüfus yapısına göz atmak için büyük bir fırsat sunuyor. Bu, Brezilya’daki fosil kayıtlarının global kıymetini gözler önüne seren süper bir bulgu” dedi. Bulunan yeni örnek, Güney Amerika’da keşfedilen sırf ikinci Pampaphoneus kafatası. Bununla birlikte, bulunan birinci örnekten daha büyük ve kemiklerinin harika biçimde uygun korunmuş olması sebebiyle morfolojisine dair eşsiz bilgiler sağlıyor.
‘GÜNÜMÜZÜN BÜYÜK KEDİLERİYLE BİREBİR ROLÜ OYNUYORDU’
Pinheiro, bahisle ilgili olarak, “Pampaphoneus, günümüzdeki büyük kedilerle tıpkı çevresel rolü oynuyordu. Güney Amerika’da Permiyen devrinden bildiğimiz en büyük kara yırtıcısıydı. Hayvan, avlarını yakalamak doğrultusunda evrimleşen büyük ve keskin köpek dişlerine sahipti. Dişlerinin ve kafatasının yapısı, ısırığının bugünkü sırtlanlar üzere kemikleri çiğneyebilecek seviyede güçlü olduğunu ortaya koyuyor” bilgisini paylaştı.
Neredeyse 40 santimetreye varan uzunluğuyla, Pampaphoneus kafatası şu ana dek bozulmamış halde bulunan en büyük kafatası olmasına rağmen, araştırmalar, daha evvel keşfedilen ve tanımlanamayan bir fosilin, yeni keşiften iki kat daha büyük olan olası bir üçüncü bireyi temsil ettiğini gösteriyor. Başka örnek sadece çenesinin bir kesiminden tanımlanırken, onu Pampaphoneus olarak sınıflandırmaya yetecek özellikleri içeriyor.
Araştırmacılar, en büyük Pampaphoneus’un yaklaşık 3 metre uzunluğa ve yaklaşık 400 kilogram tartıya erişebileceğini varsayım ediyor. Onlar, küçük ve orta büyüklükteki hayvanlarla beslenebilen maharetli avcılardı. Fosilin keşfedildiği bölgede, küçük boyutlardaki ‘dicynodont Rastodon’ ve dev bir amfibi, yani suda ve karada yaşayabilen ‘Konzhukovia’ üzere, potansiyel avlarından birkaç kalıntı da tespit edildi.
Yeni Pampaphoneus örneği, bu bölgede açığa çıkarılan öteki hayvanlarla birlikte, kıymetli fosil keşifleri açısından Pampa bölgesinin taşıdığı paleontolojik potansiyeli gözler önüne seriyor.
Yazının özgünü Eurekalert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)