İhracatçıya 180 gün cezası

İhracatçılar, gümrük beyannamesinin 180 gün içinde kapatılmasında “süreç” kurbanı oldu. İhracat bedellerinin 180 gün içinde ülkeye getirilmesi zorunluluğunu yerine getiren fakat bürokratik süreçleri sonuçlandıramamış yüzlerce ihracatçı firmaya ceza yağdı. Türkiye’nin en kıymetli sanayi kentlerinden birinde aracı bankalar tarafından vergi dairelerine yapılan ihbar sayısı 20 bini aştı. Türkiye genelinde vergi dairelerinin Cumhuriyet Savcılıklarına intikal ettirdiği belge sayısının 1 milyondan fazla olduğu öne sürülüyor. Türkiye’nin en beğenilen ihracatçılarına toplamda 2 milyon TL ile 10 milyon TL ortasında cezalar geliyor.

Ekonomim’den Handan Sema Ceylan’ın haberine nazaran, ihracat bedellerinin yurda yasal müddet içinde getirilmesini zarurî kılan kanun, ekonomik kıymetin Türkiye’ye kazandırılmasını amaçlıyor. Lakin belirtilen müddet içinde ihracat bedelini getirmesine karşın birden çok banka ile çalışıp yasal süreci tamamlayamayan ihracatçı cezayla karşı karşıya kalıyor. Belirtilen müddet içinde bedeli getiren ihracatçı, Hiç getirmeyenle tıpkı kefeye konmaktan yakınıyor. İhracatçılar yapılacak bir düzenlenme ile ‘iyi niyetli’ olanların yargı kademesinde olan bu davalarda ayırt edilmesini istiyor. İhracatçı tabir yerindeyse “sapla samanı karıştırmayalım” daveti yapıyor.

Kaynaklar, mevzu ile ilgili Ticaret Bakanlığı’nın devreye girdiğini, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile durumu istişare ettiğini tabir etti. Lakin şimdi somut bir adım atılmadı. İhracatçı, rekabet ortamının sertleştiği periyotta, ‘haksız yere kesildi’ dedikleri cezalara acil tahlil bekliyor.

DAVA SÜRECİNE NASIL GELİNİYOR?

Hatırlanacağı üzere Merkez Bankası’nca; Türk Parası Değerini Muhafaza Hakkında 32 Sayılı Karara Ait 2018-32/48 numaralı Tebliğ’in (İhracat Bedelleri Hakkında) 12’nci unsurunun birinci fıkrasına dayanılarak hazırlanan ve ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ait asılları düzenleyen İhracat Genelgesi yayınlanmıştı. Genelge uyarınca ihracat süreçlerine ait bedellerin 180 gün içinde yurda getirilmesi ve sonrasında aracı banka tarafından İhracat Bedeli Kabul Evrakı (İBKB) yahut Döviz Alım Dokümanı (DAB) düzenlenmesi gerekiyor. Tıpkı mühlet içerisinde bu ihracat hesabının kapatılma sürecinin tamamlanması isteniyor. Hesabın, 180 gün içerisinde kapatılmaması durumunda aracı banka ihracat bedelinin ne kadarının İBKB’ye bağlandığını, ne kadarının açık kaldığını vergi dairesine ihbar ediyor. Vergi Dairesi Müdürlüklerince hesabın kapatılması için ilgililere 90 gün periyodik ihtarname gönderiliyor. Lakin bu ihtarname e-tebligat formunda gönderilemediği için aksaklıklar zincirine yeni bir halka daha ekleniyor. İhtarname mühleti sonunda vergi daireleri evrakını hâlâ kapatmamış olanlar hakkında Cumhuriyet Savcılıklarına 1567 sayılı Türk Parasının Değerini Müdafaa Hakkında Kanun uyarınca yasal süreç başlatılmasını teminen bildirimde bulunuyor.

CEZALAR NASIL KESİLİYOR?

1567 Sayılı Türk Parasının Değerini Muhafaza Hakkında Kanun’un 3’üncü hususunda bu kanun kararlarına nazaran yapılmış bulunan genel ve düzenleyici süreçlerdeki yükümlülüklere alışılmamış hareket eden şahıslar hakkında verilecek idari yaptırım cezalarına ait düzenleme net olarak belirtiliyor. Unsurun ilgili kısmında şöyle deniyor:

“Bakanlar Şurasının bu Kanun kararlarına nazaran yapmış bulunduğu genel ve düzenleyici süreçlerdeki yükümlülüklere karşıt hareket eden kişi, 3 bin Türk Lirasından 25 bin Türk Lirasına kadar idarî para cezası ile cezalandırılır.”

Ayrıca;

“Her türlü mal, değer, hizmet ve sermaye ithal ve ihraç edenler yahut bu işlere aracılık edenlerden bu süreçlerinden doğan alacaklarını 1’inci unsura nazaran alınan kararlardaki kararlara nazaran ve bu kararlarda tayin edilen müddetler içinde yurda getirmeyenler, yurda getirmekle yükümlü oldukları değerlerin rayiç bedelinin yüzde beşi kadar idarî para cezasıyla cezalandırılırlar. İdarî para cezasına ait karar katılaşıncaya kadar alacaklarını yurda getirenlere, 1’inci fıkra kararına nazaran idarî para cezası verilir. Fakat, verilecek idarî para cezası yurda getirilmesi gereken paranın yüzde 2,5’inden fazla olamaz” sözüne yer veriliyor.

Bu cezalar, her beyanname için uygulandığından sayılar büyüyor. Cumhuriyet Savcılıkları, vergi dairelerince kendilerine intikal ettirilen ihracat evraklarına bu kararlar çerçevesinde idari yaptırım cezalarını uyguluyor. Hem idari para cezası kesiliyor hem de yüzdelik olarak ihracat bedeli hiç getirilmemiş üzere cezalar kesiliyor.

İhracatçılar bu devirde, bedelleri tahsil etmelerine karşın belgelendirme süreçlerini neden tamamlayamadıklarını şöyle anlatıyor:

“Pandemi periyodunda yaşanan kapanmalar, yarı vakitli ve uzaktan çalışma üzere nedeniyle yaşanan aksaklıklardan kaynaklı olarak ihracat bedelleri ilgili bankaya gelmesine karşın İBKB’ye bağlanmadı. Bilhassa bankalar ve firmaların bu devirde dönüşümlü ve eksik işçiyle çalıştı. Ayrıyeten ihracatçı firmalar birden fazla ticari bankayla çalıştıkları için, ihracat bedelinin kısmen ya da büsbütün aracı banka dışındaki bir bankaya geldiği durumlarda bildirim yükümlülüğü bulunan aracı banka ile bedelin geldiği banka ortasındaki muhtemel bağlantı aksamaları da ihracatçı firmanın aleyhine sonuçlar doğurdu.”

İhracatçılar, Cumhuriyet Savcılıklarına sunulan İBKB’lerde açıkça ihracat bedelinin yurda müddeti içerisinde gelip gelmediğine de dikkat çekiyor. Banka dekontunda bedelin geldiği tarih gözüküyor. Lakin ihracat hesabı sonradan kapatıldığı için Cumhuriyet Savcılıkları rastgele bir ayrım gözetmiyor ve ceza sürecini başlatıyor. Buna yapılan itirazın da İlgili Sulh Ceza Hakimliği’nce reddedilerek cezanın onaylandığı durumlar yaşanıyor. Hatta bu uygulama kentten kente de farklılık gösteriyor.

’10 YILLI BİR ORTADAN SONRA TEKRAR BAŞLATILMIŞTI’

İhracat bedellerinin tahsili 89/14391 sayılı Türk Parası Değerini Müdafaa Hakkında 32 Sayılı Kararda düzenlendi. Kelam konusu karar mucibince 1989’dan 2008 yılına kadar ihracat bedellerinin yurda getirilmesi zarurî tutulmuştu. 08 Şubat 2008 tarihinde anılan mevcut kararda yapılan değişiklik ile ihracat bedellerinin tasarrufu hür bırakılmıştı. Kelam konusu özgürü 4 Eylül 2018 tarihine kadar devam etmiş ve tıpkı Karar’ın Hazine ve Maliye Bakanlığı’na verdiği yetkiye dayanılarak, 4 Eylül 2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 2018-32/48 sayılı Türk Parası Değerini Muhafaza Hakkında 32 Sayılı Karara Ait Bildirim (İhracat Bedelleri Hakkında) ile ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ait yordam ve asılları düzenlenmişti. Başka bir sözle, yaklaşık 10 yıllık bir ortadan sonra ihracatta kambiyo takibi tekrar başlatılmıştı.

‘E-TEBLİGAT UYGULANAMIYOR, POSTADA GECİKME SORUN OLUYOR’

180 gün ile ilgili ihtarname Vergi Yordam Kanunu kapsamında bulunmadığından, bildirim e-tebligat yoluyla değil posta ile yapılıyor. Bu da gecikmelerin yaşanmasına yol açıyor. İşletmeler günümüz şartlarında tüm bildirimlerini e-tebligat olarak takip ettiği için bildirimler gözden kaçabiliyor. Hatta bu tebligatların birçoğu şirketlerin ilgili üniteleri tarafından takip edilemiyor. İş dünyası müddetlerin aşılmasında bu sorunun da aktif olduğunu öne sürüyorlar.

‘İHRACAT YAPTIĞIMIZ İÇİN CEZA ALDIK MOTİVASYONUMUZ DÜŞTÜ’

Konuyla ilgili konuşan ihracatçılar, özetle şunları söylüyor:

“● Aslında büyük badirelerle uğraşıyoruz. Bu durum bize ekstra yük oldu; daha berbatı motivasyonumuz düştü. İhracat bedelini ülkemize getirmesek de birebir cezayı alacaktık. Kanunla amaçlanan maksat aslında sağlanıyor, devletimizin gelir kaybı olup olmadığı dikkate alınmadan, işin özü değil yolu dikkate alınıyor. Bu yaklaşımın ihracat atağımıza katkı sağlamayacağı aşikar.

● Yapılacak kolay bir düzenleme ile âlâ niyetli ihracatçıların bu formda ölçüsüz ve insafsızca cezalandırılmayacağı net bir ayrımın çarçabuk yapılabileceği ve yargı evresinde olan bu davalarda da bu durumun mahkemelerce dikkate alınabileceği kanaatindeyiz.

● 1567 Sayılı Kanunda yer alan ceza sayılarına bakıp olayın küçük boyutlu olduğunu düşünmeyelim. Bugün Anadolu’nun sadece bir vilayetinde aracı bankalarca vergi dairelerine yapılan ihbar sayısı 20 bini, vergi dairelerince Cumhuriyet Savcılıklarına intikal ettirilen evrak sayısı 5 ise bini aşmış durumda. Tüm ülkede evrak sayısının 1 milyonu aştığını varsayım etmek güç değil.

● Güç kaidelerde çalışmasını sürdürmeye çabalarken bu formda cezalarla muhatap olması ihracatçının hevesini kırıyor ve gücünü düşürüyor. Bilhassa de ihracat bedelini yurda getirdiği halde evrakların geç tamamlanması ve hesabın geç kapatılması nedeniyle cezaya maruz kalan ihracatçının “ben niçin bu bedeli yurda getirdim ki” diye kendisine sormasını yadırgamamak gerekir. İhracat bedelini yurda hiç getirmeyenle getirip adaba takılanlar arısında fark olması gerektiğini, “sapla samanın karışmaması” gerektiğini düşünüyoruz.

● Yetkililerce yeni bir düzenleme yapılarak ihracat bedelini müddetinde getirdiği halde hesabı geç kapatan firmalara uygulanan cezaların affedilmesi, ihracat hesabının kapatılması için ek mühlet verilmesi ve ihracat bedellerinin yurda getirilmesiyle ilgili düzenlemelerin esnetilerek ihracatçının önünün açılması gerçek bir uygulama olacaktır.”