İnançlı alanların sonsuz ve meselesiz huzuru: ‘Güvenli Bir Yer’

Gizem Üstündağ

Hırvat müellif ve direktör Juraj Lerotic’in birinci sineması olan “Güvenli Bir Yer” (A Safe Place), Locarno’nun ‘Günümüzün Sinema Yapımcıları’ kısmında prömiyerini gerçekleştirdi ve birkaç gün sonra Saraybosna’daki ana müsabakada yer aldı. 13 Eylül’de Kadıköy Sineması’nda yapılan ön gösterim yapan sinema, 15 Eylül’den itibaren sinemalarda…

“Güvenli Bir Yer”, çarpıcı bir biçimde şahsî tecrübelere dayanarak dokunaklı bir kıssayı seyirciye aktarıyor. Sinemanın merkezinde, erkek kardeşinin intihar teşebbüsü sonrasında yaşananları ve bu trajik olayın ailesi üzerindeki tesirlerini anlamaya çalışan bir karakter var. Lerotić’in olayları açık bir formda anlatması, sinemanın duygusal yoğunluğunu artırıyor ve karakterle derin bir bağ kurmamızı sağlıyor. Öykünün bir gün içinde geçmesi ise, olayların yoğunluğunu ve tansiyonunu giderek arttırıyor.

HIZLA GELİŞEN BİR TRAJEDİNİN HABERCİSİ

Filmin açılış sahnesi ile Zagreb’deki bir mahalleye gidiyoruz. Bu başlangıç, sakin atmosferiyle başlayıp, Bruno’nun apartmanın girişini kırana kadar aldatıcı bir halde sakin devam ediyor. Akabinde, Damir ile telefonda konuşmasıyla tansiyon apansız yükseliyor. Bruno’nun içgüdüsü, kardeşinin durumunun ciddiyetini sezip çabucak meskene dönmesiyle doğrulanıyor: Damir, bileğinden ve boynundan kesilmiş bir halde bulunuyor. Bu sahne, süratle gelişen bir trajedinin habercisi olarak dikkatimizi çekmeyi başarıyor. Bruno’nun kaygısı ve paniği, acil durumun ciddiyetini yaşatıyor.

Acil bakım grubunun gelmesiyle birlikte Damir’in düzgün olacağına dair bir umut ışığı doğuyor. Lakin burada sinemanın atmosferi de değişiyor. Yardım eden çalışanın soğuk ve aralı halleri, Damir’in tedavisinin yanı sıra aile bireylerinin ruhsal durumlarını da mercek altına alacağının sinyallerini veriyor.

Bruno’nun, polislerin Damir’in durumuna duyarsız yaklaşımları karşısında yaşadığı şaşkınlık, içimizde haklı bir öfke uyandırıyor. Empati mefhumun eksikliği sinemanın protest halinin belirleyici temalarından biri. Bu keskin tenkit, kurallara ve prosedürlere çok bağlı bir sistemin yarattığı mekanik insanın güçlü bir tezahürü. Öte yandan sinema, bunu yalnızca muhakkak bireylerin üzerinden tasvir etmiyor, birebir vakitte bu sistemin içinde çalışanların deneyim ettiği toplumsal bir sorunun altını çiziyor; insani pahaların kuralların gölgesinde kaybolduğu bir dünyada, beşerler ortasındaki bağlar giderek zayıflıyor.

HİYERARŞİK NİZAMIN ACINASI VARLIĞI

Bruno ve annesinin Damir’in tedavisini gerekliliklerini anlamaya çalıştığı hastane sahnesi, sinemanın güçlü bir öbür tenkit noktası. Hekimin bıkkınlık ve kibirle yaklaşımı, aile üyelerine karşı duyarsızlığı hiyerarşik nizamın acınası varlığını bir defa daha önümüze getiriyor. Statü ya da mesleksel yeterlilik ile lokalize edilemeyen üniversal bir kavramın altını çiziyor: Hürmet. Otoritenin ve şekilciliğin zehirli dinamiği, bir başkasının varlığını hiçe saydığında “saygı” izafi bir tariften ibaret kalıyor. Lerotić, sıhhat sisteminin ve otoritenin heyula üzere üzerimize çöken bu normatif haline meydan okumayı başarıyor.

Film, yalnızca toplumsal tenkitler sunmakla kalmayıp, temelde bir aile öyküsüne odaklanarak güçlü bir duygusal bağ kuruyor. Bruno ve annesinin yaşadığı bölünmüşlük, sinemanın duygusal çekirdeğini oluşturuyor. Damir’e göstermeleri gereken ihtimam ve dikkat, birebir vakitte kendi ömürlerini sürdürme eforlarını da içeriyor. Aldıkları her kararın yükü, kendi duygusal süreçlerini işlemek sorununu daha da güçleştiriyor.

Damir’in karakterizasyonu, sinemadaki değerli bir farklılık ve etkileyici bir özellik. İntihar eğilimlerinin nedenleri sinema boyunca açıklığa kavuşturulmuyor. Sinemaya dair bu gizem, kıssayı öbür bir aksa taşıyor. Karakterin iç dünyasını bir bulmaca üzere çözmek izleyiciye düşüyor.

NEDEN BEN?

“Güvenli Bir Yer”, akıl sıhhati, ruhsal devinim ve intihar teşebbüsleriyle ilgili derin bir soruya dokunuyor: “Neden?” ve dahası “neden ben?”. Genel geçer bir karşılığın olmadığı, zorlayıcı bir soru elbet ki. Lakin güzelleşmenin ya da varoluşsal mananın kıymetli bir tahlil arayışı oluyor her bir “neden”. Tüm güç vakitlerin ve hastalığın en üst seviyeye çıktığı vakitlerde zalimce beyni ele geçiren bir öteki soru ise “neden ben?” Bruno da birebir biçimde bir yanıt dileğinde ama yeniden de kardeşinden bu karşılığı almak için ısrar etmiyor. Damir ise ruhsal acısından doğan “neden ben?” kısmını o denli ki aşamıyor.

Belirsizlik, sinemanın en güçlü temalarından biri. Hiçbir sorunun karşılığı mutlak değil. Lerotić, büyük açıklamalardan ve kesin sonuçlardan kaçınarak, kendi çıkarımlarımızı yapma özgürlüğünü bize veriyor.

Görüntü direktörü Marko Brdar’ın katkıları da dikkate kıymet. Hastane ve polis karakollarının iç yerlerindeki boğucu atmosferi muvaffakiyetle yansıtarak, karakterlerin yaşadığı tansiyon dolu ortamı incelikle resmediyor. Donuk renk paleti, sinemanın genel estetiğini şekillendirerek yıkıcı atmosferi güçlendiriyor.

Film, vakit ve yeri aşan inançlı alanların sonsuz ve problemsiz huzuruna ışık tutuyor. Anları ve yerleri duygusal bir forma sokan zihin çiçeklendiği surece varoluşun kaygan yerinden inançlı yerlere geçmek mümkün gözüküyor.