‘Kedicikler’ neden döngüden çıkamıyor: Adnan Oktar’dan kurtulamamanın psikolojisi

DUVAR – Adnan Oktar örgütünde yer alan bayanlar, geçtiğimiz haftalarda toplumsal medya üzerinden yayınlanan ‘Kedicik’ belgeseline bahis oldu. Belgesel, örgüt içinde yer alan bayanların nasıl sistematik olarak istismar edildiğini ve şiddete uğradığını mevzu ediniyordu.

Buna nazaran, bayanların örgüte katılmaları ve buradan çıkamamaları için örgüt üyeleri tarafından çokça tekrar edilmiş bir formül geliştirilmişti. Bu prosedür, belgeselde ayrıntıları ile aktarıldı. Formülü şöyle özetleyebiliriz; örgüt üyeleri bilhassa orta ve üst sınıf ailelerin yaşadığı muhitlerdeki AVM’lerde ‘gözlerine kestirdikleri’ kız çocuklarını takip edip, bir biçimde bağlantı kuruyor. Örgütten biri -ki çoğunlukla bu Bora Yıldız oluyor- kız çocuğu ile duygusal bir yakınlık kuruyor ve bir müddet sonra cinsel bağlantıya ikna ediyor. Bundan sonrası kız çocuğu için istismar, şiddet ve duygusal manipülasyon sarmalı halinde ilerliyor.

Milyonlarca kişi tarafından izlenen belgesel, toplumsal medyada pek çok tartışmayı da beraberinde getirdi. Kimileri, ‘kedicik’ olarak bilinen bayanların, yaşadıklarına karşın nasıl örgütten uzaklaşamadığını sorguladı. Bu sorunun yanıtını uzmanlara sorduk. Aldığımız karşılıkların ortaklaştığı nokta; yakınlık… Yani istismar ve şiddet, sizin inançlı olarak tabir ettiğiniz ‘yakınınızdan’ geldiğinde bu döngüden çıkmak çok kolay olmayabilir.

SALDIRIYA MARUZ KALANIN ‘DOĞRU, MUTEBER VE İNANILIR İNSAN’ TANIMLAMALARI BOZULUR

Saadet Öğretmen Çocuk İstismarı ile Çaba Derneği’nin yayınladığı rapora nazaran, Türkiye’de TCK uyarınca açılan evraklardaki cürümler içinde cinsel istismarın hissesi 2013 yılında yüzde 0,6 oldu. Bu oran, 2020 yılında yüzde 0,8’e yükseldi. 2019 yılında güvenlik ünitesine getirilen 206 bin 498 çocuktan yüzde 15,2’si ‘cinsel suça maruz bırakılma’ münasebeti taşıyordu. Derneğin izlediği davalarda, istismarın en çok yakınlarından ya da tanıdıklarından geldiği görüldü.

Psikiyatr Münevver Hacıoğlu Yıldırım, istismar ve şiddet yaşayan bireylerin bedenen ve ruhen çok önemli tahribat yaşadığını söz ediyor. Bedensel ve ruhen etkilenme biçiminin bir sürü faktöre bağlı olarak değiştiğini söyleyen Yıldırım, “Cinsel şiddetin niteliği, eşlik eden bedensel şiddet üzere öbür bir şiddet cinsinin olup olmaması, şiddetin tek seferlik mi, uzun süren bir şiddet mi olduğu, şiddete maruz kalınan yaş, şiddet uygulayan kişinin yakınlığı, olay sonrası yaşananlar, olay öncesi diğer bir ruhsal ya da travma şiddet olup olmaması üzere özellikler etkilenme biçimini belirleyenler olarak söylenebilir. Olay sonrasında yaşananlar da olaydan etkilenmeyi belirleyen özelliklerdendir” diyor.

‘İSTİSMARI İSİMLENDİRMEK GÜÇLEŞİR’

Adnan Oktar örgütünde istismar bayanlara, bilhassa kız çocuklarına yönelik gerçekleşiyordu. Bu nedenle Yıldırım’a, istismar olaylarındaki cinsiyet rolünü soruyoruz. Yıldırım, cinsel şiddetin asimetrik alaka durumlarında gerçekleştiğini ve neredeyse her vakit erkek tarafından uygulanan bir şiddet biçimi olduğunu vurguluyor. Bu şiddete çoğunlukla bayanların, çocukların, cinsel azınlıkların ve hayvanların maruz kaldığını anlatan Yıldırım, şöyle devam ediyor:

“Cinsel travmalardan bayanların erkeklerden daha fazla etkilendiği söylenemez fakat bayanların çok daha fazla oranda ve daha kompleks travmalara maruz kaldıkları söylenebilir. Bayanların ekseriyetle yakınlarındaki inanç bağı olan, hücum beklemedikleri erkeklerden atak yaşadıkları söylenebilir. Erkekler bayanlara oranla yetişkin olduklarında çok daha az oranda cinsel hücuma maruz kalmaktadır. Ayrıyeten erkeklerde saldırganlar çoklukla tanımadıkları insanlardır ve taarruzun tek defa yaşanması daha büyük olasılıktır. Adnan Oktar örgütünde ise bilhassa bayanlara yönelik olarak planlı bir istismar olduğu anlaşılmaktadır. Geçmişte bayanların savaş ganimeti olarak alıkonmasına, erkeklere cinsel olarak hizmet etmek üzere köle, cariye olarak ömürlerinden uzaklaştırılmasına misal bir yapılanma olduğu söylenebilir. Birebir vakitte ekonomik ve toplumsal statü sağlanması, bu istismar konusunu çok daha karmaşık bir hale getirmiş görünüyor. İstismarlar bilhassa de cinsel istismarlar, erken yaşlarda ve uzun vadeli güvenilen kişi tarafından uygulanıyorsa istismara maruz kalan kişinin yaşadığını isimlendirmesi ve buna, ’istismar’ diyebilmesi güçleşir. Sevilen, güvenilen, inanılan insan, tıpkı vakitte istismar eden, acı veren, insan olarak kodlanır. Böylelikle yaşanılanın ne olduğunun anlaşılması ve içinden çıkılabilmesi güçleşir.”

‘KİŞİ LAKİN İNANÇLI BİR YERDE BU DÖNGÜDEN ÇIKABİLİR’

Bu noktada Yıldırım’a istismara ve şiddete uğrayan kişinin bu döngünden çıkmasının şartlarını soruyoruz. Yıldırım, bunun için kişinin inançlı alana duyduğu gereksinimden bahsediyor: “Çoğu vakit bundan çıkmak çok kolay değildir. Hele de istismar ortamı devam ediyorsa yaşanan olayları objektif kıymetlendirmek güçleşir. Bu nedenle öncelikle şahısların şiddet ortamından uzaklaşmaları gerekir. İnançlı ortam olmadan, yaşanan şiddetin ismini koymak da şiddetle başa çıkmak da kolay olmayabilir. Elbette çok farklı çıkış noktaları olabilir lakin yeniden de döngüden çıkışın birinci adımı, kişinin inançlı bir yerde olmasıdır.”

‘SALDIRIDAN HAYATTA KALAN KENDİNİ SUÇLAYABİLİR’

Cinsel Şiddetle Uğraş Derneği yetkilisi, cinsel şiddetin rastgele bir biçimine maruz bırakılmanın, niyetler, hisler, davranışlar, dünya ve beşerlerle kurulan bağ üzerinde bir tesire ve değişime sebep olabildiğini lisana getiriyor.

Cinsel şiddete uğrayıp hayatta kalanların, fizikî travmanın yanı sıra travma sonrası gerilim bozukluğu, depresyon, anksiyete, utanç, dehşet ve kendini suçlama üzere uzun periyodik ruhsal ve duygusal tesirler yaşayabildiklerini söyleyen dernek yetkilisi, “Kendini suçlama; cinsel şiddete maruz kalan şahsa yöneltilen mağdur suçlayıcı yaklaşımdan, yani kişinin kendi kusur yahut kabahatinden ötürü cinsel şiddeti hak ettiği telaffuzundan kaynaklanır. Örneğin, hayatta kalan, travmanın bir sonucu olarak ve olan biteni ‘anlamlandırmak’ ve ‘kontrol altına almak’ için kabahati ve sorumluluğu fail yerine kendisine yükleyerek içinde bulundukları durumdan uzaklaşamayabilir” diyor.

Mağdur suçlayıcı hal nedeniyle cinsel şiddetin faillerinin yok sayıldığını vurgulayan dernek yetkilisi, belgesel sonrası bayanlar üzerinden yaşanan tartışmaların da mağdur suçlayıcı halin yansıması olduğunu tabir ediyor. Dernek yetkilisi hususla ilgili şu görüşlerini lisana getiriyor:

“Geçtiğimiz haftalarda Adnan Oktar tarikatı üzerine yayınlanan bir belgesel üzerinden tarikat tarafından cinsel, fizikî, ruhsal ve ekonomik şiddete maruz bırakılan bayanların ‘yaşadıklarına rağmen’ orada kaldıkları tartışmaya açıldı. Biz de burada kendimizi, ‘Cinsel şiddete maruz bırakılanlar bundan uzaklaşabilir miydi, neden uzaklaşmadılar?’ diye sorarken buluyorsak, bunun sebebini toplumda yaygın olan mağdur suçlayıcı kültürde aramalıyız. Mağdur suçlayıcılık, hepimizin çaba ettiği tecavüz kültürünün de bir modülüdür. Tecavüz kültürü ise tecavüz ve cinsel şiddet biçimlerinin yüksek oranda görüldüğü kültürlerde, tecavüzün ataerkil normlar ve yanlış inanışlar yoluyla olağanlaştırılması ya da doğallaştırılmasıdır.”

‘FAİLLER YÜKSEK ORANDA CEZASIZ KALIYOR’

Ayrıca dernek yetkilisi, istismarın ve şiddetin tanıdıktan gelmesi halinde bu durumu konuşmasının ve takviye almasının çok daha zorlaştığına dikkat çekiyor: “Cinsel şiddetin, çoğunlukla hayatta kalanın tanıdığı yahut güvendiği bir kişi tarafından gerçekleştirildiği göz önüne alındığında, bir tanıdığın yahut aile bireyinin uyguladığı cinsel şiddetle ilgili konuşmak, takviye almak ya da ihbarda bulunmak daha da zorlaşır. İhbarda bulunmak, finansal dayanağın bitmesi ve dışlanma üzere önemli şahsî sonuçlara da sebep olabilir. Bunun yanında, kimi hayatta kalanlar, cinsel şiddet karşısında haklarının ne olduğunu bilmeyebilirler, bir ihbarda bulunmak üzere önlerindeki yasal seçeneklerden haberdar olmayabilirler. Haberdar olsalar bile, cinsel şiddet davalarındaki düşük karar oranları ve cezasızlık karşısında şiddetin artarak devam edebileceği tasası, hayatta kalanların şiddetten uzaklaşmalarını ve ihbarda bulunmak için inançlı şartları edinmelerini engelleyebilir. Gerçekten Türkiye’de, kolay cinsel hücum şikayetleri için bile yıldırıcı süreçler, testler, raporlar ve tekrarlanan sözler istenerek süreç, hayatta kalana ceza verme üzere yaşatılmakta, failler ise çok yüksek oranda beraat etmekte ya da cezasız kalmaktadır.”

Derneğin görüşlerini lisana getirirken altını çizdiği noktalardan biri olan cezasızlık konusu ile ilgili Saadet Öğretmen Çocuk İstismarı ile Çaba Derneği’nin yayınladığı rapora yine göz atalım. Burada, cinsel cürümler içinde beraat oranlarının yıllar içinden arttığı bilgisi yer alıyor.

Buna nazaran, istismarın TCK uyarınca açılan belgelerdeki beraat oranı 2013 yılında yüzde 18,1’den 2020 yılında yüzde 22,7’ye çıktı. Yüzde 56,5 olan mahkûmiyet oranı da yüzde 53,6’ya geriledi.

‘BÜTÜN MİSTİK ÖĞRETİLERDE USTAYA TESLİMİYET VARDIR’

‘Türkiye’de Spiritüel Arayışlar’ ve ‘Türkiye’de Dindarlık’ başlıklı kitapların muharrirlerinden olan Başkan Küçükural, ‘din odaklı yapılanmalarda istismara ve şiddete giden yolun nerelerden geçtiği’ sorumuza 2018 yılındaki makalesinden bir kısımla yanıt veriyor.

Kurtuluş Cengiz ile kaleme aldığı ‘Sabitleyici Bir Tartışma (Argümantasyon) Pratiği Olarak Erkeklik’ başlıklı makalede Küçükural, şu kısmın mevzuya denk düştüğünü söz ediyor: “Geleneksel dinî ortamlardaki hiyerarşik bağlantılar herkesçe bilinir. Lakin şeyh-mürit bağına misal bir formun, müşahede yapmak için dolaştığımız daha fazla orta üst gelir kümesine mensup birden fazla güzel eğitimli, meslek sahibi ve orta yaş civarındaki bayanlardan oluşan spiritüel ortamlarda da yaygın oluşu, eril tahakkümün incelikli biçimlerinin işleyişi hakkında oldukça fikir veriyor. Bir gazetecinin vaktinde mağdurlardan biri ile yaptığı söyleşide bayan karşı karşıya kaldığı durumu şöyle anlatıyor: ‘O bir üstat ve siz ona inanıyorsunuz, teslim oluyorsunuz.’

Bizim Türk öğretilerimizde de bir guru, bir mürşit, bir usta vardır. Sufizmde de vardır, tasavvufta da… Yunus Emre de hocası istediği için 40 sene odun taşımıştır. Bütün mistik öğretilerde ustaya teslimiyet vardır, onu eleştirmek de spiritüel intihar demektir.”

‘LİTERATÜRDE BU DURUM ‘ZEHİRLİ ERKEKLİK’ OLARAK GEÇİYOR’

Küçükural makalesinde, eril karakterlerin karizmatik bir otorite kurduğunu şu halde anlatıyor: “Eril karakter, lisanı en mahir formda kullanmaya, kıvrak ve hazır yanıt olmaya; karşıdakinin ruh halini gözeterek onun neyi önemseyeceğini bilerek sözleri, mevzuları ona nazaran seçmeye; mevzuyu en akla yakın dengeli halde anlatırken hem dinleyende itimat uyandıran hem de duruma en uygun hisleri canlandırmaya çalışır. Bu şahıslar Weber’in bahsettiği biçimde karizmatik otorite kurmaya çalışırlar. Bu nedenle eril karakter, aslında ‘epidietic’ biçimde dinlenmeyi istekler. Karizmatik karakter, farklılıkları olduğu üzere kabul ettiğini, ötekine ait ön yargılarını bir kenara bıraktığını göstererek; doğal akışa mahzur olmayıp onu hür bıraktığının sinyallerini vererek; ötekine istiğna ile yaklaşıyormuş üzere yapar. Bu tutum karizmayı daha da perçinler. Bu durumlarda eril karakterin kendini gerçekleştirebilmesini sağlayan şey, sabırla bekleyebilmek ve zorlamadan istenilen sonuca ulaşmaktır. Bu türlü olunca ötekinin direnci şahsen kendi isteği ile kırılmış olur.”

Bu cins eril istismarın yaygın örneklerini yalnızca din odaklı yapılanmalarda değil, akademide de görmenin mümkün olduğunu makalesinde söz eden Küçükural, ilgiler ortasındaki hiyerarşik durumun eril kişi lehine kurulduğunu söylüyor: “Üniversitelerdeki hoca-öğrenci münasebetlerinde yaşananlarda da emsal durumları görmek mümkün. Kanada’daki Concordia Üniversitesi’nde yaşanan taciz olayları sonrası yapılan tartışmalar ve tacize uğrayan öğrencilerin açıklamaları, avcı/yağmacı (predator) olarak isimlendirilen karizmatik öğretim üyelerinin kendilerinden çok küçük yaşta olan bayanları, onların hislerini okşayarak nasıl kendilerine hayran bıraktıklarını; bu tesirler altında kalan öğrencilerin hayranlıklarının vakitle nasıl bir tahakküm bağlantısına dönüşüp öğrenciyi esir aldığını açıkça gösteriyor. Literatürde zehirli erkeklik (toxic masculinty) olarak isimlendirilen bu durumlarda avcının altında ezilme, istismara uğrayan bayanlarda suçluluk, güçsüzlük, çaresizlik ve utanç hislerine da yol açabiliyor. Üstelik öğretim üyesinin not verme dışında, nüfuzunu kullanarak öğrencinin mesleksel mesleğini direkt etkileyecek öbür ağ alakalarına sahip olması da öğrencinin elini kolunu bağlayan yapısal bir düzenek olarak fonksiyon görüyor.”

‘İKTİDAR EZECEĞİ ŞAHISLARIN İSTEĞİNİ ALIYOR’

Kedicik belgeselini ve makaleyi birlikte değerlendirdiğinde Küçükural, ‘rıza üretme’ beceresinden bahsediyor. Küçükural, “Burada, iktidarın ezeceği şahısların isteğini alma marifetine odaklanmak gerekir. Güç ve iktidarın incelikli kurulma biçimleri ve daha sonra tüm zorbalığı ile kendisini sürdürme mahareti yalnızca cürüm örtülerinde karşılaştığımız bir şey değil. Şirketlerden devlet kurumlarına kadar bir çok yapı insanları içinde barınmayı neredeyse imkansız kılacak muamelelerle kendisine yapıştırmayı, biat ettirmeyi başarabiliyor. Bundan yıllar evvel; vakte karşı, çok rekabetçi bir biçimde iş yapan bir factoring firması çalışanları ile konuşmuştum. İş yoğunluğu sebebi ile tuvalete dahi gidemeden çalışmak zorunda bırakılan ‘iyi para alan’ beyaz yakalı çalışanlar, ‘bu iş dışında ben diğer ne yapabilirim ki’ diyorlardı. Boğazlarına kadar borç içinde olan sıradan beşerler da misal şeyler yaşıyor” diyor.