Mahalle: ‘Haberin yok mu, Aysel kaybolmuş…’
Caner Almaz
Özlen Alpaslan, birinci romanı ‘Yarım’da üstlendiği toplumsal yaraları aktarma, anlatma ve unutturmama hareketini ikinci romanı ‘Mahalle’de de sürdürüyor.
Yazma aksiyonuyla uğraşan birisi olarak, muharririn sahiplenmesi gereken vazifeleri ve sorumlulukları olduğunu düşünenlerdenim. Bu büsbütün şahsî bir tercih olmakla bir arada, yaşanılan toplum ve vakit dilimi bakımından görmezden gelinemeyecek toplumsal hadiselerin ve toplulukların maruz kaldığı siyasi veyahut sistematik baskıların metinlere bahis edinilmesi gerekliliğini savunuyorum. Bu benim niyetim. Her şeyden önce bir insan olarak bu kaçınılmaz bir uç olarak görünüyor bana. Olay anında olmasa bile yıllar sonrasında bile kaleme alınan çalışmalar, entelektüel bir hareket olarak yazmak uğraşının niteliğini azaltmak bir yana dursun, toplumsal belleğin sonraki jenerasyonlara aktarılması konusunda başat aktörlerdir. Evet, bu bir zaruriyet değil lakin tercihtir.
Vicdan en kalabalık meydandır. O kalabalıkta bireyin yalnız başına yaptığı tercihler kişiliğini ortaya çıkartır. Bu sebeple vicdanlı olmak ya da olmamak, işte bu ikilem, günümüzün temel muhakemelerinden biridir.
Özlen Alpaslan, kalemini vicdanının sesine dayamış müelliflerden birisi. Birinci romanı ‘Yarım’da, 1 Mayıs 1977’de Kanlı 1 Mayıs’ı romana bahis edinmişti. İkinci romanı ‘Mahalle’de ise çerçeveyi daha da genişletip, 2000’lerin başından günümüze kadar gelen süreçte yaşanan ve toplum vicdanını yaralayan her biri birbirinden elim olayları okurlarına hatırlatıyor.
Romanın geçtiği semt Kuzguncuk, İstanbul’un en güzide mahallelerinden birisi. Kişiliği, karakteri ve bozulmamış bir yapısı olan mahallelerden. İstanbul’da yaşayan ve Kuzguncuk’un havasını soluyan herkesin ne demek istediğimi anladığını düşünüyorum. Çılgınca bir süratle değişen, dönüşen, oburlaşan ve yaşayanlarına yabancılaşan bir kent olan İstanbul’da bu türlü semtler, bu türlü mahalleler görmek artık pek mümkün değil. Yağmurlu bir sonbahar gününde, gündüz vakti Kuzguncuk’ta dolanmak gibisi yoktur. Tarihiyle, yapılarıyla, insanlarıyla hoş bir mahalledir Kuzguncuk.
‘Mahalle’, Kuzguncuk’ta geçen, bol karakterli ve bu karakterlerin her birinin öyküleriyle sarılı bir roman. İsmini bir kafeden alıyor. Ve o kafenin sahibi Füruzan’ın, birbirinden lezzetli yemeklerini tadan karakterleriyle yaptığı keyifli sohbetleri duyuyoruz. Güya o kafede bir sandalyede Hardal’ı kucağımızda sevip okşarken gelen gideni, sokağın seslerini, Füruzan’ı konuklarının anlattıklarını dinliyoruz. Zeliş’in hazırladığı ekmeklerden sıcacık bir kesim kopartıyoruz, zeytinyağına banıyoruz. Kısım isimlerine taşınan yemekler birer birer gözümüzün önünden geçip gidiyorlar. Biz çayımızı, kahvemizi yudumluyoruz, sohbetlere kulak kesiliyoruz.
Ve Aysel’i öğreniyoruz. Aysel’i tanıyoruz. Onun bu ülkenin kanayan yaralarını nasıl fark edip dillendirdiğini, kimseden korkmadan, yılmadan gazetecilik yaptığını, mazlumun yanında durup zalimin karşısında nasıl kükrediğini dinliyoruz. Aysel’in “boyundan büyük işler”e bulaştığını, kalkıştığını, birilerini rahatsız ettiğini ve peşine birilerinin düştüğünü gelenden gidenden duyuyoruz. Füroş’la bir arada şaşırıyoruz. Onunla birlikte hayretlere düşüyoruz. Oysaki Aysel, Soma’da atılan tekmenin hesabını soranlardanmış. Cemaat yurtlarında cinsel istismara uğrayan çocukların haklarını savunanlardanmış. Gezi’de ağaçlara sarılanlardanmış, Çorlu’da tren cinayetinde mağdurların sesini duyuranlardanmış. Ankara Katliamı’nda ölenlerin başında, Mecidiyeköy’de asansörde katledilenlerin ailesinin kederinde, erkekler tarafından katledilen bayanların davalarında hak arayışında, KHK’yla misyonlarından edilen akademisyenlerin yanında… Ve Aysel doğal olarak birilerinin canını sıkmaktaymış.
Her başı sıkışanın, dostlarının yanında olan Aysel… Duyuyoruz ki ortadan kaybolmuş. Kimsenin haberi yok üstelik, ‘Mahalle’ye her gelenle yeni bir öyküde Aysel’in ismi geçerken ayrıntılarını yavaş yavaş görüyoruz ve duyuyoruz ki bu kızın başına canını sıktığı beşerler tarafından bir şey ya geldi ya gelecek. Aysel nerede? Aysel nerede…
‘Mahalle’ye o kadar çok insan girip çıkıyor ki… Her biri birbirinden farklı ve birbirinden farklı:
“Sağ baştan saymaya başladım: Müzeyyen teyze, Mine, Ressam Akgün Hoca, Afitap’la Eşref Beyefendi, Sibel’le Uyuz Damat, Madam Maria, Agâh Beyefendi, Dilşad’la Hacı, Terzi Anet’le Kuaför Neriman, benim Zeliş’le Memo, Makbuş, Atıf, Suna, Sedat’la Lebriz, Setenay, Çağla, Zelâl, Tomris’le Levo, çabucak karşılarında Muazzez’le Cevo, onların yanında Şeniz, Ferhunde, Mualla, Vuslat, Efsun, Hâluk, Dilan, Çolpan, çaprazında Bedia, onun yanında Menevşe, köşede Ferruh, yanında Cahide, Nilgün, onların yanında Hicran ve doğal ki Suavi’yle Füsun. Hiç eksik olur mu? Hardal da dolanıyordu masanın altında. Onu da alıp getirmiş bizim mecnun Memo…”
Özlen Alpaslan, bir dükkanın masalarında yakın ülke tarihimizin kısa bir acı dökümünü üstte ismi geçen her sınıftan ve her farklı kümeden beşerlerle anlatıyor. Bol sohbetli, çeşit çeşit yemekli. Okurken şaşırıyoruz ve bu kadar kısa vakitte bu kadar çok şeyi nasıl “çılbırmadan” yaşamışız diye düşünüyoruz. Tahminen de çıldırmışızdır, kim bilebilir ki?
‘Mahalle’, Kuzguncuk’tan ülkeye kuşbakışı daldığımız bir öykü. Bu koca mahalledeki insanların yaşadıklarının aslında hepimizin öykülerine benzediğini gösteren yakın tarihin acılı bir dökümü. Ayseller’in huzursuz olmadığı lakin Ayseller’in başına bir şeyler geleceğini düşünenlerin romanı.