Prof. Sayıner: Yeni varyant Türkiye’de saptanmadı, her an değişebilir
İZMİR – Dünya Sıhhat Örgütü COVID-19 olaylarında ağustos ayında, bir evvelki aya nazaran yüzde 38 artış yaşandığını ve dünya genelinde 1,4 milyonun üzerinde olayın rapor edildiğini açıkladı. DSÖ, COVID-19’un Omicron varyantının alt türevi olan Eris’in (EG.5) statüsünü de ‘izlenmesi gereken varyant’ olarak değiştirdi.
Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Mikrobiyoloji Ana Bilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Dilek Sayıner, Eris’in öteki varyantlardan daha ağır hastalık yaptığına dair şimdi geçerli bir bilgi olmadığını lakin varyantın süratle yayıldığını söyledi. Sıhhat Bakanlığı’na bağlı Halk Sıhhati Genel Müdürlüğü’ndeki referans laboratuvarın, test sayısı azalsa da varyant tahlillerine devam ettiğini ve şimdi kelam konusu varyantların ülkemizde saptanmadığını kaydeden Prof. Dr. Sayıner, “Ancak bu bilgi her an değişebilir” dedi.
Prof. Dr. Sayıner ile okulların açıldığı bugünlerde COVİD-19 ve Eris varyantının mümkün tesirlerini ve alınması gereken tedbirleri konuştuk.
‘ERİS VARYANTI SÜRATLE YAYILIYOR’
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ), COVID-19’un Omicron varyantının alt türevi olan Eris’in (EG.5) statüsünü ‘izlenmesi gereken varyant’ olarak değiştirdi. Bu ne manaya geliyor? Endişelenmeli miyiz?
Bildiğiniz üzere COVID-19 enfeksiyonun etkeni olan SARS-CoV-2, saptandığı günden beri aylar içinde değişiklikler göstererek yeni bir varyanta dönüşüyor. Yeni varyantlar bir evvelkinin yerini alarak toplumdaki baskın virüs haline geliyor. Son saptanan varyant olan Omicron da değişiklikler göstererek alt kümelere ayrılıyor. Eris (diğer ismi ile EG.5), Omicron varyantı içinde yer alan bir alt kümenin ismi. Birinci olarak Şubat 2023’de saptandı. İngiltere, ABD üzere birtakım ülkelerde yayılıyor. Örneğin, şimdiki bilgilere nazaran, ABD’de COVID-19 olgularının yaklaşık yüzde 20’sinden sorumlu hale geldi. Öbür Omicron alt kümeleri da var. Varyantların takibini sürdüren ülkelerden gelen bilgiler bu alt tiplerin yayılacağını ve değişime uğramaya devam edeceğini gösteriyor. Belirttiğiniz üzere Dünya Sıhhat Örgütü, Eris’i ‘izlenmesi gereken varyant’ olarak ilan etti. Bu karar, Eris’in öbür varyantlara nazaran daha yakından izlenmesi gerektiğini belirtiyor. Bilhassa bulaşma yahut önemli hastalık yapma potansiyelinin takip edilmesini öneriyor. Eris’in öbür varyantlardan daha ağır hastalık yaptığına dair şimdi bilgi yok, lakin süratle yayıldığını söyleyebiliriz.
Yeni varyant Eris nedir? COVID-19’un başka varyantlarının semptomlarından farklılık gösteriyor mu?
Eris, Omicron varyantının bir alt kümesinin ismidir. Semptomlar açısından bir fark bulunmuyor. Ekseriyetle boğaz ağrısı, burun akıntısı üzere üst teneffüs yolu enfeksiyonu şikayetleri görülüyor. ABD üzere kimi ülkelerde COVID-19 ile hastaneye yatışlarda bir ölçü artış var. Şahıslarda aşılamalar ve geçirilmiş enfeksiyonlar ile gelişmiş olan kollayıcı antikorların ölçüsü vakitle azalıyor. Eris varyantının, mutasyonlar nedeniyle mevcut antikorlardan bir ölçü kaçabilme özelliği de kazandığını düşünürsek, COVID-19 olaylarındaki artışı daha yeterli anlayabiliriz.
‘YENİ VARYANTLARIN SAPTANMASI BİRAZ VAKİT ALABİLİR’
Eskisi kadar çok COVID-19 testi yapılmadığı için Türkiye’de yeni varyantların tespit edilmesinin güç olduğu belirtiliyor. Eris yahut daha yeni varyantlar Türkiye’de ortaya çıktı mı?
Birçok ülkede olduğu üzere bizde de COVID-19 testleri ve varyant takibi eskisi kadar sık yapılmıyor. Sıhhat Bakanlığı’na bağlı Halk Sıhhati Genel Müdürlüğü’ndeki referans laboratuvar, test sayısı azalsa da varyant tahlillerine devam ediyor. Açıklandığı kadarı ile şimdi kelam konusu varyantlar ülkemizde saptanmamış durumda. Lakin bu bilgi her an değişebilir. Üniversite hastaneleri, büyük hastaneler COVID-19 PCR testini yapmaya devam ediyor. Fakat eskisi üzere her şikayeti olana, günün her saatinde test yapılmıyor. Bu nedenle yeni varyantlar, ülkemize girse bile saptanması biraz vakit alabilir.
Geliştirilen mevcut aşılar yeni varyanta karşı tesirli mi ve bu mevzuda yeni çalışmalar var mı?
Yaygın kullanılan aşılar, virüsün birinci ortaya çıkan tipini temel alan aşılardı. Bir kişi, bu cins aşılar ile aşılandı ise ve antikorları yüksek ölçüde ise Eris varyantına karşı da korunma sağlıyor. Birtakım aşı firmaları Omicron varyantı için yeni aşı çalışmaları yapıyorlar. Yeni Omicron aşılarında Eris’in kendisi değil lakin ona yakın bir varyant kullanılıyor. Yeni aşının, şu anda yayılmakta olan varyantlardan korunmada daha tesirli olması bekleniyor. Evvelki aşılar büsbütün etkisiz değiller, fakat hem vakitle esirgeyici antikor ölçüsü azaldığı hem de yeni varyant kimi mutasyonlar taşıdığı için tam korunma sağlamayabilirler ancak önemli enfeksiyondan koruyacağı öngörülüyor. İleri yaşta olanlar, bağışıklık sistemi baskılanmış şahıslar ve altta yatan önemli kronik hastalığı olanlarda riskler artış gösterebilir.
‘MASKE KULLANMAYA BAŞLADIM’
Okulların da açılacak olması ve önümüzdeki kış kapanacak olmamız düşünüldüğünde endişelenmeli miyiz? Rastgele bir tedbir almak gerekir mi?
Odaların havalandırılması, maske kullanılması, el yıkama, hasta şahısların okula gelmeyerek 3-5 gün konutta istirahat etmesi üzere genel tedbirleri kullanmak faydalı olacaktır. Kendi adıma toplu taşımada maske kullanmaya başladım, iş yerinde pencereyi daima açık bırakmaya itina gösteriyorum, aralık kurallarına uymaya çalışıyorum. Daha çok bilgi toplandığında, aşılama ve öteki tedbirler konusunda sıhhat otoritelerinin kararlarını izlemek yanlışsız olacaktır.
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) COVID-19 hadiselerinde ağustos ayında, bir evvelki aya nazaran yüzde 38 artış yaşandığını, dünya genelinde 1,4 milyonun üzerinde olayın rapor edildiğini duyurdu. COVID-19’da durum nedir, tehlike hala sürüyor mu?
COVID-19’un birinci devirleri üzere bir risk yok elbette. Lakin önümüzdeki aylarda hadise sayıları bir ölçü artabilir, yeni aşılama kararları gelebilir. Birçok uzman, grip aşısı üzere yılda bir aşılanma yahut yeni varyantlara tesirli mRNA aşıları ile birkaç yılda bir aşılanma üzere tedbirlerin kullanılacağı kanısında. Tıpkı gripte olduğu üzere kimi riskli kümelerin korunmasına ihtimam gösterilmesi çok kıymetli. Virüsün değişimi sürüyor. Enfeksiyon riski kaybolmayacak, vakitle daha hızlı/kolay yayılan fakat ciddi/ölümcül hastalık riski azalan bir enfeksiyon halini alması bekleniyor. Tekrar de COVID-19’un vefatla sonuçlanabilme riski taşıdığını ve tüm bedeni etkileyebileceğini unutmamak lazım. Bilhassa toplumdaki davranışlarımızda enfekte olmamaya ve enfeksiyonu yaymamaya itina göstermemiz gerekiyor. Her yeni enfeksiyon virüsün daha fazla değişime uğraması demek. Maske kullanımı, hastaların toplumdan ve riskli bireylerden bir müddet uzak kalması ve aşılamanın ne kadar değerli olduğunu yaşayarak gördük. Bu tedbirler sayesinde son 4-5 aydır COVID-19 neredeyse günlük hayatımızdan büsbütün çıktı. Yaşadıklarımızı unutmamak ve tedbirlere devam etmek kıymetli.