Sarsıntının rengi

Önder Karataş

“Lekesiydi kendi göğünün…”

En başta söylemek gerekir ki Atalay Mansuroğlu’nun fotoğraflarında çizgi yok. Aslında bu bir sınırsızlık prosedürü olarak görülebilir. Bu sınırsızlığı salt yer değil, vakit ve biçim olarak da anlamak mümkün. Antakya, bir ressamın çocukluğuna kucak olmuşsa kesinlikle bir “renk çokluğu” beklenebilir. Ressam, bu beklentiyi karşılıksız bırakmamıştır.

6 Şubat zelzelesiyle, tarihî, kültürel ve doğal açıdan çok renkli bir kent olan Antakya ve etrafının bütün renkleriyle yıkıldığı gerçeği, kendi de Antakyalı Atalay Mansuroğlu’nun eliyle tuvale yansımıştır.

Ressamın, “Acının, vedanın, sevginin her yerden aktığı kent; Antakya” biçiminde isimlendirdiği fotoğraflarda, içinden şimdi çıkılamamış bir vakit diliminde eşsiz gerçekçi bir estetiğin deneyimlendiği söylenmeli. Bu benzersizlik birçok nedenden ötürüdür; büyük yıkımla birlikte sağa sola savrulan insan vücutları, rastgele serpiştirilmiş üzere görünse de tabiatın sert bir hareketiyle tabiata çarçabuk karışan lekelere dönüşüyor. Bir öbür fotoğrafta, barınma şartları bir buçuk dakikada yok olmuş beşerler yıkımın bağrında başlayan muhakkak belgisiz bir göç yoluna düşmüştür. Yükleri, çocukları ve üç beş eşyadan ibarettir. Bu sefer gökte uçuşan kuş sürüleri değil göçün öznesi, salt insandır!

Bir bakıma estetik biçim formülü olarak insan, odağa yerleşmiyor. Doğu’nun geometrik olmayan biçim estetiği natürel ki esrime kavramıyla birleşerek gerçekle oldukça sıkıntılı bir alakayı tekrar üretebilir. Atalay Mansuroğlu’nun bu çalışmasında ise tersine geometrik biçimini yitiren bir kent vardır ve bu geometrik yitim akışkan bir renk örgüsüyle anlatılıyor.

Ve Antakya ve Defne… Yaşanan gerçeğin, gerçeküstü telaffuz yoluyla hafızaya yerleşerek varlığını yeni biçimlerde sürdürmesi mümkün. Antakya, bu bağlantının tarihî tabanını sağlayan bir kent olarak zelzelenin çok öncesinde başlayan bir potansiyel yıkım üretim alanına dönüşmüştür. Bu durum neredeyse ülkenin her kenti için geçerlidir.

AK Parti iktidarının neredeyse kimliğine dönüşmüş olan inşaat kavramı bir yana; kente ihtimamla giydirilen semavi (göksel) dinler kimliği bu sarsıntıyla birlikte yerle bir olmuştur. Çünkü beşerler enkazda yakınlarını ararken semavi din görevlilerine değil, iş araçlarına, kazmaya, küreğe muhtaçlık duydu. Sela sesleri enkaz altından seslenen insanların sesini boğuyordu. Atalay Mansuroğlu da “sahte görkem” üreten kapitalist tipten insan-beton bağlantısının bir sarsıntıyla nasıl tuzla buz olabildiğini tuval, boya ve fırça yardımıyla bir söyleme çeviriyor.

Enkazın en üstünde duran “yalnız birey”, yalnızca bugünü değil, geleceği de içine alır. Üzerine yağan kırmızı lekeler ümidi hatırlatır. En tabana çöken insan, yıkımın derinliklerinde tükenen varlığını düşünür. Aslında bu “yalnız birey” bir an bile yalnız değildir. Ne ölürken ne de yaşarken…

İnsan yüzü… En ince iletken tellerle taşınan gerçekliğin bir biçime, daha doğrusu bir yüze dönüşmesi hayli meşakkatli bir personellik olsa gerek. Ressam, bu işte işçileşerek ve ürettiğine bu sefer yabancılaşmayarak bir yüz ve o yüzde bir tabir üretmiştir. Görülen ve görünen ortasındaki muhtemel çelişkiyi evvelden aşındırarak kolektif bir biçim ve telaffuz üretmiştir.

Dikey duruşunu belediye ve reklam şirketlerinin panolarında satışa sunan rezidanslar, yıkımını, istemsizce Atalay Mansuroğlu’nun tuvaline devrediyor. Bu panolar bugün bomboş dururken tablolardaki renklerse bir gerçeği yine üretiyor.