Yerini beğenen Anadolu leoparına eş aranıyor
Duygu Kıt
DERSİM – Türkiye’de tek büyük kedigil leoparın varlığı sağlıklı bir ekosisteme işaret eden uzmanlar, bu özel tipe kâfi besini sunan bir ömür alanının olması birçok farklı tıbbın de tıpkı alanı kullandığının ispatı olarak gösteriliyor. Lakin uzmanlara nazaran Anadolu leoparı cinsinin görüntülenmesi varlığının devam etmesi için kâfi değil. Uzmanlar ayrıyeten, Anadolu’da leoparı varlığının yok olmasının en önemli nedenleri hayat alanlarının kaybı, avlarının tükenmesi ve taammüden öldürme olarak gösteriliyor.
Türkiye’de bulunan İran leoparını (Anadolu leoparı / Kafkasya leoparı) nasıl korumak gerekiyor? Dünyayı Muhafaza Vakfı (WWF) Yaban Hayatı Uzmanı Ahmet Emre Kütükçü, İran leoparının nasıl korunması gerektiği ve mümkün riskler üzerini Gazete Duvar’a anlattı.
‘TÜRKİYE’DE BİRİNCİ KAYIT 1979’DA’
1970’lere kadar Türkiye’de yaşadığı bilinen leoparın bu tarihten sonraki birinci kesin kaydı 2013 yılında Diyarbakır’da öldürülmesi sonucu ortaya çıktı. Ulusal Parklar’ın paylaştığı leoparın yaklaşık dört yıl evvel kayıt altına alındığını belirten Kütükçü, hayvan için yüksek derecede bir muhafaza statüsü oluşturulması gerektiğini belirterek öncelikli önlemleri şöyle sıraladı:
”İran leoparı epeyce geniş bir av çeşitliliğine sahip. Yaban keçisi, yaban koyunu, oklu kirpi, yaban domuzu üzere birçok canlıyı avlayabiliyor. Beşerler için bir tehdit oluşturmamasına karşın evcil hayvanlara yönelik atakları leopar insan çatışmasına neden oluyor. Ülkemizdeki leopar bireylerini korumak ve cinsin çoğalmasını sağlamanın birincil yolu bu çatışmayı önlemekten geçiyor. Alanlardaki hayvancılık tipi ve çeşidine nazaran tedbirler alınabilir. Böylesi ikonik bir canlının yalnızca bir keçi yediği için ülkemizdeki son bireylerinin kaybedilmesi büyük bir trajedi olur. Meğer tam bilakis ülkece bu canlıya sahip çıkmalı ve ülkemizdeki varlığının yalnızca ekosistem için değil ülkemiz turizmi açısından da çok pahalı olduğunun farkında olmalıyız.”
‘EN BÜYÜK POPÜLASYON İRAN’DA’
İran leoparı, Anadolu leoparı ve Kafkasya leoparı formunda üç farklı isimle bilindiğini ancak literatürde ‘İran leoparı’ diye geçtiğini paylaşan Kütükçü, bilinen en büyük popülasyonun İran’da olduğunu söyledi. Kütükçü leoparın dağılışı ve ömür alanlarına ait ise şunları söyledi: ”İran Leoparı bir leopar alt tipi. Kimi kaynaklar kökeninin Anadolu olduğunu belirtse de yapılan son genetik çalışmalar sonucu bilimsel ismi ‘Panthera pardus tulliana’ olarak belirlendi.”
Leoparın Irak Zagros Dağları, Kafkasya, Nahçıvan, Gürcistan ve İran’da yayılış gösterdiğini belirten ve ”İran’dan sonra en uygun hayat alanları Türkiye’de” diyen Kütükçü şöyle devam etti: “Muhtemelen komşu ülkelerdeki popülasyonlardan ülkemize giren genç erkekler burada kayda geçiyor. Ülkemizde dişi olduğuna dair bir bilgi yok. Ama bunun için uygun alanlar Türkiye’de mevcut. Esasen bu kayıt da bireyin burada hâlâ kullanabileceği koridorların mevcut olduğunu gösteriyor.”
‘YAŞAM ALANLARI VE AVLARINI OLUŞTURAN ÇEŞİTLERİN KORUNMASI GEREKİYOR’
İran leoparı için değerli olanın besin olduğuna dikkat çeken ve yetişkin bireylerin bölgesine bağlı olduğuna değinen Kütükçü, ”Türkiye’de dört yıldır tıpkı bölgeyi kullanan bu birey de kâfi besine ulaştığı için kalıcı olmuş durumda. Muhtemelen bu genç erkek birey hudutlarımızın birinden girdi. Ülke içinde çok uzun aralıklar kat edip şu an kaydının alındığı bölgeye yerleşti ve orada kâfi besin ulaştığı için dört yıldır da kendi alanında dolaşıyor. O yüzden bu alanın hudutlarının tam olarak belirlenip bir müdafaa statüsüne kavuşması gerekiyor” tabirlerini kullandı.
‘TÜRÜN ÜLKEMİZDE DEVAMLILIĞI İÇİN ÜREYEN BİR DİŞİNİN VARLIĞI GEREKİYOR’
İran leoparının yalnız olarak kalmasının çeşidinin devamlılığı için kâfi olmayacağını ve alana bir dişi yerleştirip popülasyon oluşumunu sağlamanın çok değerli olduğunu belirten Kütükçü, “Türün ülkemizdeki varlığını devam ettirmesinin iki yolu var. Bu erkek bireylerin geldiği komşu ülkelerdeki kaynak popülasyonların korunması için hudut ötesi işbirliği yanında ülkemiz içinde kullandığı koridorların korunması. Bölgede ve etraftaki komşu ülkelerden bir dişi birey uygun biçimde o alana yerleştirilebilir. Alanı kullanan erkek bireyle üreme talihi denenebilir. Bu başarılı olursa hem tabiatta dünyaya gelen yavruların adaptasyon ve hayatta kalma bahtları artar hem de alanda bir popülasyon oluşturma talihi oluşur” dedi.
‘İRAN LEOPARI İÇİN DÜNYADAKİ EN BÜYÜK TEHDİTİ İNSAN KAYNAKLI’
İran leoparının ömür alanlarının parçalandığı için beşerlerle daha sık karşılaştığını, besin alanındaki hayvanların beşerler tarafından avlanmasının varlığını sürdürmesi için bir mani olduğunu vurgulayan Kütükçü alınabilecek önlemleri şöyle sıraladı:
”Leoparın ömür alanı üzerindeki her türlü tehdide yönelik bir muhafaza statüsünün getirilmesi gerekiyor. O yüzden öncelikle alanının ve besinlerinin sağlıklı kalmasını sağlamak gerekiyor ki hayvan orada kalmaya devam etsin. Hayvanın yola çıkıp ezilme riskine karşı da orada kullandığı alanda gerekli tedbirlerin alınması gerekiyor. Şayet alanı içinde bir otoban varsa inançlı bir formda geçişini sağlayacak ekolojik köprülerin oluşturulması lazım.”