‘Canı yanmış birini nasıl avutacağını bilmiyorsun!’
1942’de doğan, “çok fazla kitabın ve sohbetin olmadığı bir evde” büyüyen Helen Garner, The Guardian tarafından “Avustralya’nın yaşayan en büyük yazarı” olarak isimlendiriliyor. Gerek kurgu gerek kurgu dışı alanda pek çok eser üreten Garner’ın Türkçeye çevrilmiş üç kitabı var; ‘Çocuklar İçin Bach’ ve ‘Misafir Odası’ isimli romanlarının akabinde son çevrilen yapıtı ‘Benim Katı Yüreğim’ ismini taşıyor. ‘Misafir Odası’nı Roza Hakmen, başka iki kitabı ise Darmin Hadzibegovic çevirdi.
‘Benim Katı Yüreğim’, Garner’ın 14 hikayesinden oluşan bir kitap. Hikayelerin geneline baktığımızda, karşımıza ferdî açmazlardan doğan birtakım temaların çıktığını görüyoruz. Bunları en kaba manada iletişimsizlik, melankoli, yalnızlık, jenerasyon çatışması vs. üzere başlıklara ayırabiliriz.
‘SİZE ETTEN BİR YÜREK VERECEĞİM’
Kitaba ismini veren hikayeyle başlayalım: ‘Benim Katı Yüreğim’i özetleyen en uygun cümle Hezikiel’de geçen şu ayettir sanıyorum: “İçinizdeki taştan yüreği çıkaracak, size etten bir yürek vereceğim.”
Öyküdeki bir karakterin ağzından çıkan bu ayet şu yüzden kıymetlidir: Hikayede, kalben bitmiş, fizikî olarak da bitmek üzere olan bir evlilikle karşılaşırız. Bayan, buna karşın olabildiğince rasyonel kalmaya çalışır. Hislerine teslim olup üzülmemek için bilinçsiz bir uğraş içine girer. O denli ki, genç bir bayan meskeni arayıp kocasını sorduğunda ya da ufak bir kazadan dolayı çocuğunun canı yandığında bile emsal bir tutuma bürünür. Bunun üzerine çocuğu, “Canı yanmış birini nasıl avutacağını bilmiyorsun!” diye ona çıkışır. Haklıdır da zira bayan kendini de tıpkı “umursamazlıkla” avutmaya gayretler.
‘Bizim Söylediğimiz Sözler’ isimli hikayeyi de bu minvalde değerlendirdiğimizde misal bir sonuçla karşılaşırız. Burada, ufak bir mesken kazasından dolayı parmağını kesen bir bayanın, pek adeti olmamasına karşın bir operaya gittiğini okuruz. Bayan, operada cazip bir adamla karşılaşır ve adam bir yara bandıyla bayanın parmağını sarmak istediğinde, bayan, “A, gerek yok, sağ ol! Kendim yapabilirim” der. Lakin şunu da düşünmeden edemez. Bu onun temel söylemek istediği değil, -bütün bayanların yaptığı gibi- söylemesi gereken bir cümledir.
Ancak sonra gardını indirir ve “Yara sarmayı sever misin?” diye sorar. Aslında bu bir soru değil, bir temennidir. Natürel “kadınların söylemeleri gereken sözler” bu kadarına müsaade verir.
Bu çelişkinin yarattığı duygusal gelgitleri ise ‘Sanat Önemli’ isimli hikayede apaçık görürüz. Uzun vakittir arkadaş olan orta yaşlı ve yalnız iki bayandan biri sohbetin ortasında şöyle der: “Fikirlerimin çılgınca olduğunu düşünmeyecek bir erkek istiyorum. Hiç kimsenin görmediği tarafımı görecek bir erkek istiyorum. Bana bakacak ve beni sevecek bir erkek istiyorum. Bir yetişkin istiyorum.”
Ancak başkası, “Bizim üzere bayanların bu türlü erkeği olmaz” der. “Erkekleri bunları yapmaktan alıkoyacak bir şey yaptık biz kendimize. Gerçi bu dediklerini yapacak erkekler de var. Lakin öylelerini de biz hor görüyoruz.”
BERABER YENMEMESİ GEREKEN YİYECEKLER
Garner’ın hikayelerinin bir öbür kıymetli tarafı da karakterlerinin genelde ketum olmasıdır. Alışılmış burada ketumluktan kastettiğim şey, karakterlerin kendilerini bağlantıya kapamaları değil, aksine daima alakasız sıkıntılar üzerinde konuşmalarıdır.
Örneğin ‘Karanlık, Aydınlık’ isimli hikayede, vaktiyle Amerika’ya gitmiş, orada kendine başka bir hayat kurup “toprağından kopmuş” birisi hakkında bir hikayeyle karşılaşırız. Birinci çoğul şahıstan yazılan bu hikayede okuduklarımız, yarı dedikoducu, yarı röntgenci bir göz tarafından aktarılır. Kıskançlık ile imrenme iç içedir. Övmek ile yermek de o denli.
Ne var ki anlatıcı, “Amerikalı”nın düğününe gittiğinde gerek kıyafetleri gerek hali tavrı yüzünden kendini rahatsız hisseder. Onunla gerçek düzgün konuşamaz bile. Böylelikle biz de asıl kimin kime yabancılaştığı problemine dair düşünmeye başlarız.
‘Paris’te’ isimli öbür bir hikayedeyse pazar günü dışarı çıkmak isteyen bir bayanla konutta kalmak isteyen bir erkeğin tansiyonlu bir gününü okuruz. Lakin bu tansiyon kelama dökülmez; dahası farklı bir mevzu üzerinden, ne yemeği yapılacağı üzerinden bir tartışma yaşanır. Dolapta yalnızca balık ve Bürüksel lahanası vardır. Yemeği hazırlamaya kalkan adam bu ikisinin birbiriyle uyumlu yiyecekler olmadığını lakin yalnızca birini yaparsa da doymaya yetmeyeceğini söyler. Bayan ikisinin bir arada yenmesinde bir sakınca görmez. Lakin adam yiyeceklerin uyumsuzluğu konusunda çok serttir.
İkili ortasındaki bu tartışma uzar da uzar. Ne bir uzlaşma sağlanır ne de bir tahlil bulmak için alışverişe çıkılır zira ikisi de içten içe bilir ki asıl uyumsuz olan şey balıkla lahana değil, kendileridir.
Garner, Batılı ve kentli bir müelliftir. Onun hikayelerinde bunun izlerini rahatça görürüz. ‘Benim Katı Yüreğim’, problemleriyle yüzleşme hamaseti gösteremeyen orta sınıfa mensup pek çok bayanın ve erkeğin çatışmalarından ortaya çıkan hikayeler sunar bizlere.
Meraklısına duyurulur!